Hooggevoelige kinderen, ook in jouw groep!
Hooggevoelige kinderen komen in elke klas voor, ook in die van jou. Ze voelen alles haarfijn aan, hebben een sterk oog voor details en kunnen intens genieten van kleine dingen. Tegelijkertijd zijn ze snel van slag door drukte of harde geluiden. Hooggevoeligheid, of hoogsensitiviteit, is een persoonlijkheidskenmerk dat voorkomt bij ongeveer 15-20% van de mensen. Als leerkracht speel jij een cruciale rol in het herkennen en begeleiden van deze kinderen. In deze blog vertel ik je meer over wat hooggevoeligheid is, hoe je het kunt herkennen en hoe je deze kinderen in hun kracht kunt zetten.
Wat is hooggevoeligheid?
Hooggevoeligheid is geen stoornis, maar een aangeboren eigenschap waarbij de hersenen prikkels intenser verwerken. Dit betekent dat hooggevoelige kinderen de wereld om hen heen op een diepgaander niveau beleven. Ze kunnen daardoor sneller overprikkeld raken, maar ook prachtige kwaliteiten laten zien zoals creativiteit, empathie en een sterk rechtvaardigheidsgevoel.
In een gemiddelde groep van 25 leerlingen zitten dus zo’n vier á vijf leerlingen die hooggevoelig zijn. Dit maakt het voor jou als leerkracht dus erg belangrijk om deze kinderen te herkennen en rekening te houden met hun behoeften, niet alleen voor hun persoonlijke ontwikkeling maar ook voor de dynamiek binnen de groep.
Acht veel voorkomende kenmerken van hooggevoelige kinderen
Hooggevoelige kinderen hebben vaak een aantal van de volgende kenmerken:
- Oog voor details
Hooggevoelige kinderen zien vaak dingen die anderen niet opmerken. Ze kunnen bijvoorbeeld een subtiele verandering in de klasopstelling direct waarnemen. Ook merken ze details in verhalen of afbeeldingen op die anderen over het hoofd zien. Verder zien ze vaak fouten in. Bovendien vallen kleine gebaren, zoals een glimlach of een boze blik van een klasgenoot of de leerkracht, hen direct op. - Gevoelig voor sferen
Ze voelen intuïtief aan hoe anderen zich voelen en merken spanningen in de groep snel op. Als er bijvoorbeeld onrust is vanwege een toets, zullen zij dit direct aanvoelen. Een leerkracht die een andere leerling streng toespreekt kan een hooggevoelig kind sterk beïnvloeden. Maar wanneer de sfeer in klas ontspannen is, bloeien zij juist op. Daarnaast kunnen ze zelf bijdragen aan een positieve sfeer door hun vaak aanstekelijke enthousiasme. - Emoties overnemen van anderen
Ze kunnen de stemming van klasgenoten overnemen, wat zowel positief als uitdagend kan zijn. Als een vriendje verdrietig is, voelen ze dit vaak als hun eigen verdriet. Bij blijdschap van anderen kunnen ze daarentegen intens meegenieten. In groepsopdrachten nemen ze vaak de emotionele last op zich als er onenigheid is. Bovendien kunnen ze bij ruzies proberen te bemiddelen om de harmonie te herstellen. - Gevoeligheid voor prikkels
Geluiden, felle lichten, drukke omgevingen of fysieke aanrakingen kunnen snel te veel worden voor hooggevoelige leerlingen. Een druk speelplein kan hen bijvoorbeeld overweldigen waardoor ze meer dan eens een rustig plekje opzoeken. Ook harde muziek bij een voorstelling of lawaai tijdens een gymles kan hen uit balans brengen. Geuren, zoals die van stiften of een lunchbox, vallen hen direct op. Zelfs een verandering in temperatuur of kledinglabeltjes kan voor een hooggevoelig kind zorgen voor overprikkeling. - Een rijke innerlijke wereld
Ze hebben vaak diepe gedachten en een grote fantasie. Ze kunnen bijvoorbeeld urenlang nadenken over vragen als “Wat gebeurt er na de dood?” of “Waarom is de lucht blauw?”. Bij creatieve opdrachten, zoals het maken van een tekening of verhaal, komen deze leerlingen vaak met unieke ideeën. Daarnaast reflecteren ze op hun eigen gedrag en denken na over hoe ze anderen kunnen helpen. - Sterk rechtvaardigheidsgevoel
Hooggevoelige kinderen hebben een scherp oog voor eerlijkheid en raken van slag door onrecht, of dat nu bij henzelf of bij anderen gebeurt. Ze kunnen bijvoorbeeld ingrijpen als een klasgenoot onterecht wordt beschuldigd. Bij het verdelen van taken in een groep letten ze erop dat het eerlijk gebeurt. Ze vinden het lastig om te zien dat iemand buitengesloten wordt. Bovendien kunnen ze sterk reageren als regels niet voor iedereen gelijk worden toegepast. - Moeite met veranderingen
Een onverwachte wijziging in het programma of plots een andere leerkracht voor de groep kan bij deze leerlingen gevoelens van spanning veroorzaken. Een nieuwe plek in de klas kan hen uit balans brengen. Onverwachte activiteiten, zoals een brandalarmoefening, kunnen hen van slag maken. Ze hebben baat bij voorspelbaarheid en duidelijke communicatie. - Diepe verwerking van informatie
Ze denken diep na over wat ze leren en beleven. Ze kunnen bijvoorbeeld lang blijven piekeren over een opmerking van een klasgenoot of van de leerkracht. Tijdens lessen stellen ze vaak doordachte vragen die verder gaan dan de basisstof. Ze kunnen complexe verbanden leggen tussen verschillende onderwerpen. Daarnaast zijn ze vaak bezig met het bedenken van oplossingen voor problemen die hen bezighouden.
Wat kun jij als leerkracht doen?
Als leerkracht kun je veel betekenen voor hooggevoelige kinderen. Het begint met bewustwording: weten dat deze kinderen in jouw klas zitten en begrijpen wat zij nodig hebben om zich veilig en begrepen te voelen. Hier zijn enkele praktische tips:
- Creëer een rustige leeromgeving
Beperk overbodige prikkels in de klas, zoals harde geluiden of visuele chaos. Denk bijvoorbeeld aan de impact van de hoeveelheid licht en bewegende beelden van het digibord. Zorg voor een plek waar kinderen zich even kunnen terugtrekken als de prikkels hen teveel worden. Ze hebben het echt nodig om even bij te komen en te ontladen. - Geef duidelijke verwachtingen
Hooggevoelige kinderen gedijen bij voorspelbaarheid. Bespreek de dagindeling en geef tijdig aan wanneer er iets verandert. - Bied emotionele ondersteuning
Help kinderen om hun emoties te benoemen en geef ruimte voor gesprek. Dit helpt hen om zichzelf beter te begrijpen. - Stimuleer hun kwaliteiten
Laat ze hun oog voor detail, creativiteit en empathie inzetten in groepsopdrachten of creatieve taken. - Pas je communicatie aan
Een vriendelijke en geduldige benadering helpt deze kinderen om zich gehoord en veilig te voelen.
De rol van de leerkracht in de groep
Hooggevoelige kinderen kunnen echt een positieve invloed hebben op de sfeer in de klas. Hun empathie en rechtvaardigheidsgevoel maken hen vaak geliefd bij klasgenoten. Tegelijkertijd kunnen zij ook kwetsbaar zijn. Als leerkracht ben jij dan ook een belangrijke schakel om hen te helpen balans te vinden en hun kwaliteiten te benutten.
Tot slot
Hooggevoeligheid is een prachtige eigenschap die zowel uitdagingen als kansen biedt. Met jouw hulp als leerkracht kunnen hooggevoelige kinderen hun unieke kwaliteiten inzetten en verder ontwikkelen.
Herken jij de hooggevoelige kinderen in je klas en wat zie jij als kwaliteit bij deze kinderen?
Laat het weten in de reacties hieronder!